Ғиниәтулла Сафиулла улы Ҡунафин 1946 йылдың 22 ноябряендә Башҡортостандың Ғафури районындағы Саитбаба ауылында тыуған. 1964 йылда тыуған ауылы мәктәбендә 11 класты тамамлағандан һуң Ғафури районың Татар Һаҫыҡкүле 8 йыллыҡ мәктәбендә башланғыс кластар уҡытыусыһы, «Звезда» - «Йондоҙ» гәзитенең хәбәрсеһе булып эшләй. 1965 – 1968 йылдарҙа әрмелә отделение командиры, взвод командиры урынбаҫары, рота старшинаһы вазифаларында хеҙмәт итә. В 1968 – 1973 йылдарҙа – БДУ-ың филология факультеты студенты, уны ҡыҙыл диплом менән тамамлай. 1973-1976 йылдарҙа – СССР Фәндәр академияһы Башҡортостан бүлегенең аспиранты, 1977 йылда кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай, 1977 – 1981 йылдарҙа – СССР ФА БФ Тарих, тел һәм әҙәбиәт институтының кесе, артабан өлкән ғилми хеҙмәткәре. 1981йылдан Башҡорт дәүләт университетының башҡорт әҙәбиәте кафедраһы доценты, профессоры. 1986-1990 йылдарҙа филфак деканы урынбаҫары вазифаһын башҡара. Башҡортостан вуздары тарихында башлап башҡорт филологияһы һәм журналистика факультетын ойоштороуҙың төп инициаторы һәм 1990–2000 йылдарҙа уның тәүге деканы була, уны нығытыу һәм үҫтереү буйынса бөтә көсөн, таһыллығын һалып эшләй. Һөҙөмтәлә, республикабыҙҙағы был өр-яңы факультет БДУ-ла университетта студенттар һаны буйынса юридик институттан ҡала икенсе, ә уҡыу-уҡытыу, ғилми һәм тәрбиә эштәренең торошо буйынса йыл да алдынғылыҡты бирмәгән факультетҡа әүерелә. 1998 йылда ғалим-педагог докторлыҡ диссертацияһын яҡлай. 2000 йылда республикалағы юғары белем биреү тарихында башлап башҡорт халҡының рухи мираҫын өйрәнеү һәм уҡытыу буйынса 1917 йылға тиклемге башҡорт әҙәбиәте кафедраһын ойоштора, 2000-2012 йылдарҙа уны етәкләй, 2012 йылдан бөгөнгәсә башҡорт әҙәбиәте, фольклоры һәм мәҙәниәте кафедраһы мөдире. 2011 йылда Башҡортостан Фәндәр академияһының Социаль-гуманитар фәндәр бүлегенең академик-секретары итеп һайлана һәм 2011 – 2016 йылдарҙа БДУ-лағы төп эштәренән тыш бер үк ваҡытта ошо вазифала эшләй.

    Ҡунафин Ғ.С. – ватан гуманитар фәне донъяһында киң танылған ғалим-әҙәбиәт белгесе, әҙәби тәнҡитсе, мәҙәниәтте өйрәнеүсе (культуролог), күренекле вуз педагогы, совет осорона тиклемге башҡорт һүҙ сәнғәте тарихы, теорияһы, текстологияһы, тарихи поэтикаһы, Башҡортостан мәҙәниәте буйынса төп белгес. Ул башҡорт әҙәбиәте ғилеме һәм вуз мәғарифы тарихында беренсе тапҡыр башҡорт әҙәбиәте һәм мәҙәниәте тарихының боронғо дәүерҙәрҙән алып 1917 йылға тиклемге системалы программаларын төҙөп, дәреслектәрен яҙып баҫтырып сығара, был дәүер башҡорт әҙәбиәте тарихы һәм теорияһы һәм рухи мәҙәниәте буйынса төп һәм махсус лекция курстарын эшләй һәм юғары фәнни-медотик кимәлдә алып бара, бакалаврҙарҙың һәм магистранттарҙың курс һәм сығарылыш квалификация эштәренә төплө етәкселек итә. Ғилми-педагогик һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге буйынса уның рейтингы БДУ-ла иң юғарылар рәтендә. Филология буйынса Диссертация яҡлау советы ағзаһы булараҡ республикаға һәм Рәсәйҙең башҡа региондарына фәнни кадрҙар әҙерләү буйынса ҙур эш алып бара. Ул үҙ мәктәбен булдырған ғалим. Уның тарафынан бөгөнгө көнгә 1 фән докторы, 13 фән кандидаты әҙерләнгән.

    Ғиниәтулла Сафиулла улы ҙур һәм төплө ғилми эҙләнеүҙәр алып бара, бөгөнгө көндә 900-гә яҡын фәнни хеҙмәт, шул иҫәптән 60-тан артыҡ монография, вуз һәм мәктәп дәреслектәре, уҡыу әсбаптары, методик ҡулланмалар һәм ғилми-популяр китаптар авторы. Ул 7 томлыҡ «Башҡорт әҙәбиәте тарихы» (1990-2000), 2 томлыҡ «История литературы Урала. Х1Х век» (2021), “100лет Духовному управлению мусульман Башкортостана” (2017) тигән хеҙмәттәрҙең, «История Башкортостана. С древнейших времен до 1917 г.» (1991) тигән вуз дәреслегенең төп авторҙарының береһе булып тора. Ғалим Башҡортостандың ҡыҫҡаса һәм 7 томлыҡ энциклопедияһын (1996, 2005 – 2011), тарихи-мәҙәни энциклопедик атласын (2007), 7 томлыҡ «История башкирского народа» (2009 – 2012) тигән күләмле хеҙмәттәрҙе яҙыуҙа һәм баҫыуға әҙерләүҙә лә әүҙем ҡатнашты. Уның “Башкирские просветители-демократы Х1Х века” (М.,1981, авторҙаш), “Х1Х быуаттың беренсе яртыһындағы башҡорт әҙәбиәте” (1988), “Мәғрифәтсе һәм яҙыусы Мөхмәтсәлим Өмөтбаев” (1991), “Х1Х быуаттың икенсе яртыһындағы башҡорт әҙәбиәте” (1992), “Башкирская сатирическая поэзия Х1Х – начала ХХ века” (1996), “Башкирская литературная песенная поэзия Х1Х – начала ХХ века” (1997), “И песней, и сатирой” (1999), “Башкирская нарративная поэзия Х1Х – начала ХХ века” (2003), “Поэтическое эхо прошлого” (2004), “Культура Башкортостана и башкирская литература Х1Х – начала ХХ века” (2006), “Замандарҙың рухи балҡышы” (2006), “Башкирская литература XIX – начала ХХ века” (2006), “Х1Х быуат башҡорт әҙәбиәте” (2010), “Башкирская поэзия Х1Х – начала ХХ века” (2011), “Аҡмулланың шиғри йәйғоро – Поэтическая радуга Акмуллы” (2006; 2011), “Жәлил Кейекбаев, Тормошо һәм ижады” (2012), “Х1Х – ХХ башы башҡорт әҙәбиәтенең үҫеш үҙенсәлектәре” (2014), “Шәйхзада Бабичтың ижад офоҡтары – Творческие горизонты Шайхзады Бабича” (2015), “ХХ быуат башы башҡорт әҙәбиәтенең идея-художество үҙенсәлектәре” (2016), “История культуры Башкортостана Х1Х – начала ХХ века” (2016), “Культура Башкортостана Х1Х – начала ХХ в” (2018), “Башҡорт мәғрифәтселек әҙәбиәте” (2019), “Выдаюющиеся просветители Евразии” (2020, коллектив авторҙашы), ”История литературы Урала. Х1Х век. Кн. 1” (М.,2021, коллектив авторҙашы) һ. б. монографиялары, вуздар һәм ссуздар өсөн дәреслектәре башҡорт һәм Башҡортостан һәм Рәсәйҙең башҡа халыҡтарының рухи мираҫы хаҡындағы тәғлимәттең ғилми базаһын шаҡтай байытҡан һәм ғилми әһәмиәте мәңге хаҡлана торған сығанаҡтар булып тора. Уларҙа киң милләт-ара контекста, көнсығыш һәм көнбайыш әҙәбиәттәре һәм мәҙәниәттәре традициялары киҫешендә 1917 йылға тиклемге башҡорт һүҙ сәнғәте һәм мәҙәниәтенең формалашыуы һәм үҫеүе законсалыҡтары асып бирелә, контактлы һәм типологик рухи-мәҙәни бәйләнештәрҙең тарихын, патриотизм һәм Башҡортостан менән Рәсәй халыҡтарының дуҫлығы темаларын яҡтыртыуға ҙур иғтибар бүленә. Туған халҡының рухи байлығын көнсығыш һәм көнбайыш, бигерәк тә рус әҙәбиәте һәм мәҙәниәте менән тығыҙ бәйләнештә масштаблы, системалы өйрәнеү ғалимға уның йөкмәтке, жанр-стиль, структур байлыҡтарын ғына асып бирергә түгел, бәлки бөтә башҡорт әҙәбиәтенең өйрәнелеүсе теге йәки был тарихи осорҙағы эволюцияһы законсалыҡтарын күрергә, идея-эстетик системаларҙың алмашыныуы картинаһын тәрәнерәк нигеҙләргә, шуның менән башҡорт әҙәбиәте һәм Башҡортостан халыҡтарының рухи мәҙәниәтенең теоретик тарихын тыуҙырыуға етди аҙым яһарға мөмкинлек бирә. Уның тарафынан башҡорт әҙәбиәт ғилемендә тәү башлап башҡорт һүҙ сәнғәтен жанр йәһәтенән өйрәнеүҙең методологик һәм теоретик принциптары, тарихи аспектары нигеҙләнә, уның төп төрөнөң – шиғриәттең жанрҙарын типтар буйынса классификациялау мәсьәләре асыҡлана. Күренекле тәжрибәле башҡорт ғалимының башҡорт һүҙ сәнғәтенең, рухи мәҙәниәтенең совет дәүеренә тиклемге формалашыуы һәм үҫеүе процесының тулы идея-эстетик панорамаһын аяҡҡа баҫтырған бөтә был күп һанлы хеҙмәттәре Башҡортостанда һәм Рәсәйҙә генә түгел, уларҙан ситтә лә танылыу яуланы.

    Ғалим төрлө кимәлдәге ғилми-ғәмәли конференцияларҙа, симпозиумдарҙа әүҙем ҡатнаша, республикала гуманитар фән өлкәләрендә ғилми эшмәкәрлекте ойоштороу һәм үҫтереү, ижади бәйләнештәрҙе үҫтереү йүнәлешендә ҙур эш алып бара. Башҡорт әҙәбиәт ғилемендә төп текстологтарҙың береһе булараҡ ул ике томлыҡ “Балалар әҙәбиәте антологияһы”н (1986, 1987) әҙерләп донъяға сығарыуҙа әүҙем ҡатнашты, суфый шағирҙар Ш. Зәкиҙең (1980), Һ.Салиховтың (2009) шиғырҙарын, XIX быуаттың II яртыһындағы күренекле мәғрифәтсе ғалим-әҙип М, Өмөтбаевтың әҫәрҙәрен һәм хеҙмәттәрен (“Йәдкәр”, 1984, 2011; “Шиғырҙар”, 2001; “Әҫәрҙәр. Хеҙмәттәр”, 2016) текстологик йәһәттән эшкәртеп баҫтырып сығарыуға өлгәште, шул рәүешле башҡорт текстологияһын үҫтереүгә лә ҙур өлөш индерҙе.

    Ғалим-педагог республикабыҙҙың мәғариф системаһы менән дә тығыҙ бәйләнеш тота. Уның тарафынан урта мәктәп уҡытыусылары һәм уҡыусылары өсөн бер нисә мөһим методик эш һәм дәреслек яҙылған: “Башҡорт әҙәбиәтен 9 класта уҡытыу. Урта мәктәп уҡытыусылары өсөн методик ҡулланма” (1992), “Башҡорт әҙәбиәте” дәреслегенә методик ҡулланма. 7 – 9 класстар өсөн” (2016, авторҙаш), “Башҡорт әҙәбиәте. 8 класс өсөн дәреслек”, “Башҡорт әҙәбиәте. 9 класс өсөн дәреслек” (авторҙаш). Был дәреслектәр даими рәүештә йәнәнән-йәнә баҫылып тора.

    Республикала гуманитар фәнде, этноәҙәбиәт ғилемен һәм мәҙәниәтте өйрәнеү фәнен, милли мәғарифте үҫтереүгә ҙур өлөш индергән өсөн профессор Ғ.С. Ҡунафин 1997 йылда Халыҡ-ара төркиәт академияһы академигы, 2012 йылда Башҡортостан Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы итеп һайлана.

    Арҙаҡлы ғалим-педагог йәмәғәт эштәрендә лә әүҙем ҡатнаша. 1990 йылда ул Рәсәй һәм Башҡортостан Яҙыусылар берлегенә ҡабул ителә, ун йыл буйына был ойошманыңң тәнҡит секцияһын, 11 йыл – ғафуриҙарҙың Өфөлә 1998 йылда ойошторолған “Табын” республика йәмәғәт ойошмаһын етәкләй, ул осорҙа, 1999 – 2010 йылдарҙа, ойошма гөрләп эшләй, бөтә республикала танылыу таба. Ғалим донъялағы иң ҙур башҡорт ауылы Сәйетбабаның 300 йыллығын (БР Хөкүмәтенең 2003 йылдың 14 апрелендәге ҡарары) һәм Сәйетбаба урта мәктәбенең 100 йыллығын билдәләп үтеүҙең, был ауылда республиканың башҡорт тарихи-мәҙәни үҙәген булдырыуҙың (БР Президентының 2003 йылдың 29 сентябрендәге Указы) 2003) инициаторы була, тыуған ауылы һәм мәктәбе хаҡында “Сәйетбаба – изге төйәк” (2004), “Изге лә ул, нурлы ла” (2004) тигән ғилми-популяр китаптарын донъяға сығара, 2004 – 2006 йылдарҙа был юбилей сараларын әҙерләү һәм тормошҡа ашырыу буйынса комиссия составында ең һыҙғанып эшләй. Ул Бөтә донъя башҡорттарынң I, II, III ҡоролтайҙары делегаты, IҮ һәм Ү ҡоролтайының почетлы ҡунағы, 1997 – 2010 йылдарҙа уның Башҡарма комитеты, Ревизия комиссияһы ағзаһы була. Башҡортостан Хөкүмәте ҡарамағындағы “Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында” законды ғәмәлгә ашырыу комиссияһы ағзаһы һәм эшсе төркөмдәр етәксеһе (2000 – 2008), Өфө ҡалаһы башҡорт һәм татар телдәре һәм әҙәбиәттәре уҡытыусыларының “Йыл уҡытыусыһы” конкурстары жюрийы рәйесе (2004 – 2011), БР Мәғариф һәм фән министрлығының уҡыутыу-методтик Советының, РФ Президентының һәм РБ Президентының, артабан – РБ Башлығының гранттарына иң яҡшы уҡытыусыларҙы һайлап алыу буйынса эшсе төркөмдөң етәксеһе, уҡыусыларҙың башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса олимпиадаһы, башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларының “Йыл уҡытыусыһы”, “Урал батыр” эпосын йәш башҡарыусыларҙың төбәк-ара конкурстары жюрийы ағзаһы һәм рәйесе булараҡ 20 – 25 йылдан артығыраҡ республиканың дәүләт органдарына, белем биреү учреждениеларына, йәмәғәт ойошмаларына ҙур фәнни-методик ярҙам күрһәтте һәм күрһәтә, әүҙем мәҙәни-ағартыу эше алып бара.

    Ғ. С. Ҡунафиндың ошондай күп яҡлы ғилми, ғилми-методик, педагогик һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге Башҡоростан һәм Рәсәй етәкселеге һәм йәмәғәтселеге тарафынан юғары баһалана. Уға 1997 йылда Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре, 2006 йылда – Рәсәй Федерацияһының юғары профессиональ мәғарифының почетлы хеҙмәткәре, 2009 йылда – Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре тигән юғары исемдәр бирелә, 1999 – 2004 йылдарҙа Рәсәй Фәндәр академияһының күренекле ғалимдар өсөн Дәүләт фәнни стипендияһына лайыҡ була. Ул Башҡортостан Дәүләт йыйылышы – Ҡоролтайҙың, Башҡортостан Хөкүмәтенең Рәхмәт хаттары, төрлө министрлыҡтарҙың, комитеттарҙың, ведомостволарҙың, муниципаль берәмектәрҙең, учреждениеларҙың, йәмәғәт ойошмаларының бихисап Маҡтау ҡағыҙҙары, СССР-ҙың Мәғариф буйынса Дәүләт комитетының ”Эшендәге юғары уңышары өсөн” (1988), Рәсәй Дәүләт статистика комитетының ”2002 йылда Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу эшендә әүҙем ҡатнашҡан өсөн” (2003) билдәләре, Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайының “Ал да нур сәс халҡыңа!” (2011), Рәсәй Президенты етәкселегендәге Дәүләт комитетына булышлыҡ итеү буйынса Рәсәй Федерацияһы Йәмәғәт советының “1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлеген мәңгеләштереү” (2013) миҙалдары менән бүләкләнә, Ж. Кейекбаев (2001), М. Ғафури (2010), М. Өмөтбаев (2011) исемендәге төбәк-ара, Башҡортостан Фәндәр академияһының юғары фәнни ҡаҙаныштар өсөн М. Өмөтбаев (2013) исемендәге премияларына лайыҡ була. 2015 йылда уға БДУ-ның почетлы профессоры, 2016 й. – БР Ғафури районының почетлы гражданы тигән юғары исемдәр бирелә. 2019 йылда ул республикабыҙҙың юғары наградаһы – Салауат Юлаев ордены һәм “Башҡортостан Республикаһының барлыҡҡа килеүенә 100 йыл” юбилей миҙалы, 2021 йылда “Хеҙмәт ҡаһарманлығы өсөн” миҙалы менән наградлана.

    Профессор, БФА-ның мөхбир ағзаһы, Халыҡ-ара төркиәт академияһы академигы Ғиниәтулла Сафиулла улы Ҡунафин коллегалары, студенттар, уҡытыусылар, Башҡортостан һәм Рәсәйҙең, Яҡын һәм Алыҫ сит илдәрҙең ғилми һәм ижади интеллигенцияһы араһында ҙур хөрмәт ҡаҙана.